[Top][All Lists]
[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]
[Emacs-diffs] Changes to TUTORIAL.nl
|
From: |
Glenn Morris |
|
Subject: |
[Emacs-diffs] Changes to TUTORIAL.nl |
|
Date: |
Wed, 22 Aug 2007 07:40:38 +0000 |
CVSROOT: /sources/emacs
Module name: emacs
Changes by: Glenn Morris <gm> 07/08/22 07:40:38
Index: TUTORIAL.nl
===================================================================
RCS file: TUTORIAL.nl
diff -N TUTORIAL.nl
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ TUTORIAL.nl 22 Aug 2007 07:40:38 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,1255 @@
+Emacs-inleiding. De kopieervoorwaarden staan onderaan.
+
+De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL
+genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
+steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
+
+ C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr>
+ Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f.
+ M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik
+ de toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun
+ je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We
+ verwijzen naar de ESC-toets als <ESC>.
+
+BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens).
+De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald
+commando te proberen. Bijvoorbeeld:
+<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
+[Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.]
+>> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
+ (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te
+ houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds
+ herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm.
+
+Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een
+scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het
+lezen van de tekst.
+
+Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen
+in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet
+gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de
+META-toets ingedrukt en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT-
+of ALT-toets hebt).
+
+>> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
+
+
+* SAMENVATTING
+--------------
+
+De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken:
+
+ C-v Ga een scherm vooruit
+ M-v Ga een scherm terug
+ C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw,
+ waarbij de regel waarop de cursor staat, op het
+ midden van het scherm terecht komt. (C-l is
+ CONTROL-L, niet CONTROL-1.)
+
+>> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l.
+ Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst
+ staat.
+
+Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook
+gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken
+met C-v en M-v is efficiënter.
+
+
+* BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
+----------------------------------
+
+Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu
+naar een specifieke plaats op het scherm?
+
+Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de
+pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de
+standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te
+gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een
+regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een
+figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor
+bewegen:
+
+ vorige regel, C-p
+ :
+ :
+ achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f
+ :
+ :
+ volgende regel, C-n
+
+>> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de
+ figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het
+ centrum te plaatsen.
+
+Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk
+te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next"
+(volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward"
+(vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, dus
+je zult ze VOORTDUREND gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu
+leert te gebruiken.
+
+>> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
+
+>> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog
+ met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel
+ staat.
+
+Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line"
+betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de
+volgende. De laatste regel in een bestand zou eigenlijk ook met een
+Newline moeten eindigen (maar dat is niet noodzakelijk voor Emacs).
+
+>> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar
+ het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het
+ Newline teken gaat.
+
+Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen.
+
+>> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel
+ krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor
+ terug naar het einde van de regel te bewegen. Een verder C-f
+ commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel.
+
+Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm
+beweegt, zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet
+"scrollen", of "schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt
+Emacs ervoor dat de cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat
+de cursor van het scherm af beweegt.
+
+>> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen
+ met C-n en zie wat er gebeurt.
+
+Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per
+woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en
+M-b een woord achteruit.
+
+>> Tik enkele keren M-f en M-b.
+
+Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind
+van het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat,
+beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het
+commando M-b beweegt de cursor analoog de andere kant op.
+
+>> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en
+ C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in
+ een woord en tussen twee woorden.
+
+Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en
+anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens
+gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
+zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen
+die los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.).
+
+Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de
+cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a,
+respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het
+eind, van een zin gaat.
+
+>> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e.
+ Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e.
+
+Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a
+commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze
+niet volledig overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk.
+
+De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder
+lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op
+het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat.
+
+Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, met
+inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen:
+
+ C-f Ga een teken vooruit
+ C-b Ga een teken achteruit
+
+ M-f Ga een woord vooruit
+ M-b Ga een woord achteruit
+
+ C-n Ga naar de volgende regel
+ C-p Ga naar de vorige regel
+
+ C-a Ga naar het begin van de regel
+ C-e Ga naar het eind van de regel
+
+ M-a Ga terug naar het begin van de zin
+ M-e Ga vooruit naar het eind van de zin
+
+>> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Deze
+ commando's worden het vaakst gebruikt.
+
+Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan)
+beweegt de cursor naar het begin van het bestand, en M-> (META
+groter-dan) beweegt hem naar het eind.
+
+Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de
+Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om
+het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de
+shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META
+komma) tikken.
+
+>> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
+ Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
+
+>> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
+ Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
+
+Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om
+de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te
+leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden,
+ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken dat wanneer
+je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het
+gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de
+pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen
+blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's
+met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde
+cursorbewegingscommando's leren.
+
+De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
+meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
+herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en
+vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je
+toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een
+andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de
+META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren
+omdat die beschikbaar is op elke terminal.
+
+Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
+
+>> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor
+ met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te
+ bewegen.
+
+Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren
+dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's
+betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je
+totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de
+aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat
+het commando iets anders doet.
+
+C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument
+verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in
+plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v
+verschuift de tekst 4 regels.
+
+>> Probeer nu C-u 8 C-v.
+
+Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug
+omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven.
+
+Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of
+MS-Windows, zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant
+van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk
+("scrollbar"). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de
+schuifbalk te klikken.
+
+>> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de
+ schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie
+ die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
+
+>> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop
+ ingedrukt houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en
+ weer scrollt.
+
+
+* ALS EMACS HANGT
+-----------------
+
+Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig
+onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando
+te stoppen als het te lang duurt om uit te voeren.
+
+Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om
+het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen.
+
+>> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100,
+ en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één
+ positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt
+ met C-g.
+
+Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het
+commando C-g.
+
+
+* UITGESCHAKELDE COMMANDO'S
+---------------------------
+
+Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende
+gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
+
+Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg
+zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het
+werkelijk wil uitvoeren.
+
+Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan <SPC> (de
+spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando
+niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee").
+
+>> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord
+ op de vraag.
+
+
+* VENSTERS
+----------
+
+Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen
+tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan
+gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra
+vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één
+venster. Het is eenvoudig:
+
+ C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle
+ andere vensters).
+
+Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot
+het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere
+vensters worden verwijderd.
+
+>> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
+>> Tik nu C-h k C-f.
+ Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster
+ verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien.
+
+>> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
+
+Dit commando is anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd
+hebt aangezien het uit twee tekens bestaat. Het begint met het teken
+CONTROL-x. Er zijn een heleboel commando's die met CONTROL-x
+beginnen. Veel van die commando's hebben te maken met vensters,
+bestanden, buffers, en gelijkaardige dingen. Dergelijke commando's
+bestaan uit twee, drie of vier tekens.
+
+
+* TOEVOEGEN EN WEGHALEN
+-----------------------
+
+Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die
+je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst
+geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de
+"volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe
+regel te beginnen.
+
+Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback>
+te tikken. <Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde
+toets die je normaal gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst
+ingetikte teken te wissen. Het is meestal een grote toets, een paar
+rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op
+staat.
+
+Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je
+gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een
+andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>.
+
+In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de
+cursorpositie staat.
+
+>> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een
+ paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit
+ dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele
+ versie van deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te
+ wijzigen.
+
+Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te
+worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash
+("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters gebruikt,
+een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de volgende
+schermregel verder gaat.
+
+>> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
+ toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt.
+
+>> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot
+ de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal
+ verdwijnen.
+
+Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een
+Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen
+staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is
+van deze operatie niet op een schermregel past, zal hij getoond worden
+met een vervolgregel.
+
+>> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>.
+ Dit voegt de huidige en vorige regel samen.
+
+>> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te
+ voegen.
+
+Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren
+op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor
+gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken
+herhaaldelijk toegevoegd.
+
+>> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen.
+
+Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken
+en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel
+verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst
+te verwijderen:
+
+ <Delback> Haal het teken weg dat voor de cursor staat
+ C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat
+
+ M-<Delback> Verwijder het woord dat voor de cursor staat
+ M-d Verwijder het woord dat achter de cursor staat
+
+ C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel
+ M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin
+
+Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie
+verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak
+even vergeten dat <Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en
+M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
+
+Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst
+verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je
+wilt verwijderen en tik C-@ of C-<SPC>. (<SPC> is de spatiebalk.)
+Beweeg daarna naar de andere kant en tik C-w. Dat verwijdert alle
+tekst tussen de twee posities.
+
+>> Beweeg de cursor naar de J aan het begin van de vorige alinea.
+>> Tik C-<SPC>. Emacs toont nu de mededeling "Mark set" ("Markering
+ geplaatst") onderaan het scherm.
+>> Plaats de cursor op de n van "kant" op de tweede regel van de
+ alinea.
+>> Tik C-w. Dit zal de tekst vanaf de J tot vlak voor de n
+ verwijderen.
+
+Er is een verschil tussen iets weghalen en iets verwijderen: iets dat
+je hebt verwijderd, kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt
+weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen "killing" en
+"deleting" duidelijker dan tussen de Nederlandse vertalingen
+"verwijderen" en "weghalen".) Verwijderde tekst terughalen heet
+"yanken". In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
+een enkel teken, Newline of spatie verwijderen, deze tekst bewaren
+zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's
+die slechts een enkel teken weghalen.
+
+>> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is.
+ Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen.
+>> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het
+ Newline-teken.
+
+Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert,
+een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een
+regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het
+aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud.
+Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels,
+terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet.
+
+Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de
+cursor nu op staat (te yanken), tik C-y.
+
+>> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken.
+
+Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
+verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
+die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die
+regels in een keer terugbrengt.
+
+>> Probeer het nu: tik C-k een paar keer.
+
+Om de verwijderde tekst terug te halen:
+
+>> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer
+ C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren.
+
+Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen
+al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je
+het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet
+verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y
+hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt
+M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt
+M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt
+weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je
+niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en
+de teruggehaalde tekst met rust laten.
+
+Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst
+verwijderde tekst.
+
+>> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een
+ regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te
+ halen. Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste
+ regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er
+ langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en
+ dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en
+ negatieve argumenten bij M-y.
+
+
+* HERSTELLEN
+------------
+
+Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent,
+dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x
+u.
+
+Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn
+van een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden
+steeds eerdere commando's hersteld.
+
+Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet
+wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's
+die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden
+meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je
+minder vaak het commando C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te
+herstellen.
+
+>> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten
+ verschijnen.
+
+C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde
+resultaat op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te
+tikken. Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het
+intikken ervan niet gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor
+het alternatief, C-x u. Op sommige terminals kan je C-_ tikken door
+"/" te tikken terwijl je de CONTROL-toets ingedrukt houdt.
+
+Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen
+aan.
+
+
+* BESTANDEN
+-----------
+
+Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de
+tekst in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je
+dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je
+Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te
+"bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het
+Engels.)
+
+Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in
+Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
+veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk
+zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per
+ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs
+als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele
+bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
+geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren.
+
+Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt
+met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets
+dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het
+bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je
+een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de
+Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je
+in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd
+op deze plaats.
+
+Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je
+aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een
+argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het
+bestand. Nadat je het commando
+
+ C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file").
+
+hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
+intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die
+regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer.
+Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te
+veranderen.
+
+Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer
+in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g.
+
+>> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af
+ en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
+ Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
+
+Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het
+commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk
+en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f
+commando daarmee klaar is, verdwijnt de minibuffer.
+
+Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en
+kan je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik
+dan het commando
+
+ C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file").
+
+Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand
+op. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand
+onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe
+naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~".
+
+Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het
+bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te
+slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of
+crasht.
+
+>> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het
+ goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste
+ schermregel.
+
+OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x
+C-s tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van
+de machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
+C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
+terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
+hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
+Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
+
+Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te
+wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit
+is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het
+bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de
+tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als
+inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
+
+
+* BUFFERS
+---------
+
+Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste
+bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het
+gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je
+een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen.
+
+>> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-x C-f foo
+ <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op
+ door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
+ weer hier, in de inleiding, terug te komen.
+
+Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een
+"buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een
+nieuwe buffer gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien,
+tik
+
+ C-x C-b Laat de bufferlijst zien
+
+>> Probeer C-x C-b nu.
+
+Bemerk dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een
+bestandsnaam; dit is de naam van het bestand waarmee de buffer
+overeenkomt. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd
+onderdeel van een of andere buffer.
+
+>> Tik C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
+
+Wanneer je met meerdere buffers werkt, dan is op elk moment slechts
+één van die buffers "actueel". De actuele buffer is degene die je aan
+het bewerken bent. Als je een andere buffer wilt bewerken, dan moet
+je daarnaar "omschakelen". Als je wilt omschakelen naar een buffer
+die overeenkomt met een bestand, dan kun je dit doen door dat bestand
+opnieuw te bezoeken met C-x C-f. Er is ook een makkelijkere manier:
+gebruik het commando C-x b. Dit commando vraagt je naar de naam van
+de buffer.
+
+>> Tik C-x b foo <Return> om terug te gaan naar de buffer "foo" die de
+ tekst van het bestand "foo" bevat. Tik vervolgens C-x b TUTORIAL
+ <Return> om terug te komen naar deze Emacs-inleiding.
+
+Meestal is de naam van de buffer gelijk aan de naam van het bestand
+(minus de naam van de directory). Dit klopt echter niet altijd. De
+lijst met buffers die je maakt met C-x C-b laat je altijd de naam van
+elke buffer zien.
+
+ALLE tekst die je ziet in een venster van Emacs is altijd onderdeel
+van een of andere buffer. Sommige buffers komen niet overeen met een
+bestand. De buffer genaamd "*Buffer List*" heeft bijvoorbeeld geen
+bijbehorend bestand. Deze buffer bevat de lijst met buffers die je
+gemaakt hebt met C-x C-b. Ook de buffer "*Messages*" heeft geen
+geassocieerd bestand; deze buffer bevat de mededelingen die Emacs je
+op de onderste regel toonde.
+
+>> Tik C-x b *Messages* <Return> om de buffer met mededelingen te
+ bekijken. Tik daarna weer C-x b TUTORIAL <Return> om terug te
+ keren naar deze buffer met de Emacs-inleiding
+
+Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
+bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen
+blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren
+of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect
+op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een
+eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou
+erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f
+om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando:
+
+ C-x s Sla een paar buffers op
+
+C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
+opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
+
+>> Voeg wat tekst toe en tik C-x s.
+ Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
+ Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van
+ "yes", Engels voor "ja").
+
+
+* UITGEBREIDE COMMANDO'S
+------------------------
+
+Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
+toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
+CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met
+het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando
+komt voor in twee smaken:
+
+ C-x Tekenuitbreiding. Gevolgd door een teken.
+ M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam.
+
+Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder
+gebruikt dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt
+al enkele van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te
+bezoeken en C-x C-s om het te bewaren, bijvoorbeeld. Een ander
+voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak
+je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen die niet
+opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren
+voordat Emacs helemaal eindigt.)
+
+C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna
+weer terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie.
+
+Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt
+weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste
+shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met
+"%emacs".
+
+Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te
+zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de
+gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer
+in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In
+dit geval is het shellcommando "exit" de normale manier om de subshell
+te verlaten en in Emacs terug te keren.
+
+Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het
+is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs
+opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien
+die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal
+gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs
+te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
+
+Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je
+nu al kent:
+
+ C-x C-f Bezoek bestand
+ C-x C-s Sla bestand op
+ C-x s Sla een paar buffers op
+ C-x C-b Laat bufferlijst zien
+ C-x b Schakel naar een buffer
+ C-x C-c Verlaat Emacs
+ C-x 1 Een enkel venster
+ C-x u Herstel
+
+Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder
+bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando
+replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een
+andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt,
+toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het
+commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon
+"repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando
+met <Return>.
+
+Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
+vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
+Je sluit elk argument af met <Return>.
+
+>> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel.
+ Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
+
+ Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen
+ van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te
+ beginnen op de plek waar de cursor staat.
+
+
+* AUTOMATISCH BEWAREN
+---------------------
+
+Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt,
+zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou
+hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs
+regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het
+bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt
+met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het
+bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand
+dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt
+het automatisch opgeslagen bestand verwijderd.
+
+Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst
+terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele
+bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x
+recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan
+met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt
+teruggehaald.
+
+
+* ECHO-GEBIED
+-------------
+
+Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de
+onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd
+wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm.
+
+
+* MODUS-REGEL
+-------------
+
+De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De
+modusregel ziet er ongeveer zo uit:
+
+-1:** TUTORIAL.nl 62% L763 (Fundamental)-----------------------
+
+Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die je
+aan het bewerken bent.
+
+Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het
+bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan:
+NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het
+bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er "Top" in plaats
+van " 0%". Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er
+"Bot" staan (van "bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de
+tekst zo klein is dat hij volledig op het scherm past staat "All" in
+de modus-regel.
+
+De L gevolgd door een getal geeft het nummer van de regel waarin punt
+zich bevindt.
+
+De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt.
+Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes.
+
+In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken
+bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt
+("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus
+heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels).
+
+Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld
+voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals
+bijvoorbeeld Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd
+precies een modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel,
+op de plaats waar nu "Fundamental" staat.
+
+Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders
+gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een
+programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee
+heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een
+andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van
+een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die
+hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om
+naar de basismodus om te schakelen.
+
+Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals
+bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus
+om tekst in een gewone taal te bewerken:
+
+>> Tik M-x text-mode<Return>.
+
+Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
+grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken,
+is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een
+woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en
+M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden.
+
+Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen
+hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke
+hoofdmodus.
+
+Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige
+hoofdmodus lezen.
+
+>> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de
+ bovenkant van het scherm te krijgen.
+>> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus.
+>> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
+
+Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen
+alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen
+daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
+andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus
+mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van
+bijmodi te gebruiken.
+
+Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke
+taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent
+automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs
+automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang
+wordt.
+
+Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als
+deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x
+auto-fill-mode<Return>. Als de modus uitstaat, zet dit commando de
+modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen
+dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels).
+
+>> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op
+ een regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt.
+ Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill
+ modus de regel alleen op spaties breekt.
+
+De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je
+veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een
+numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen.
+
+>> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
+ Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
+ Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f.
+
+Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de
+regel niet opnieuw.
+Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in
+de alinea staat.
+
+>> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q.
+
+
+* ZOEKEN
+--------
+
+Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de
+cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string
+verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
+voorkomt.
+
+Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de
+meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het
+zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string.
+
+Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s"
+van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de
+"r" van "reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet.
+
+Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied.
+Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search"
+(incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de
+zoekstring. <Return> beëindigt het zoeken.
+
+>> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter
+ per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je
+ kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het
+ woord "cursor" gezocht.
+>> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord
+ "cursor" te zoeken.
+>> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen.
+>> Tik <Return> om het zoeken te beëindigen.
+
+Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs
+naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe
+getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een
+keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt
+je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels).
+C-g zou het zoeken ook afbreken.
+
+OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-s
+tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
+machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
+C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
+terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
+hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
+Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
+
+Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het
+laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald
+wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je
+bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de
+plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan
+gaat de cursor naar de plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt.
+Als je nu <Delback> tikt, dan wordt de "u" van de zoekstring
+afgehaald, en gaat de cursor terug naar de plaats waar hij stond
+voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het eerst voorkwam.
+
+Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan
+wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
+tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en
+C-r.
+
+Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het
+eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken
+dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van
+C-s. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de
+zoekrichting omgedraaid.
+
+
+* MEERDERE VENSTERS
+-------------------
+
+Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op
+het scherm kan laten zien.
+
+>> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
+
+>> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
+ Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het
+ bovenste venster.
+
+>> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
+ (Als je geen META-toets hebt, tik dan <ESC> C-v.)
+
+>> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de
+ cursor naar het andere venster te verplaatsen.
+
+>> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v.
+ Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest.
+
+>> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten.
+ De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je
+ het venster verliet.
+
+Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan.
+Elk venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel
+zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking
+op het venster waarin de cursor staat. Dit venster is het
+"geselecteerde venster" ("selected window" in het Engels).
+
+Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken
+bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie
+gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je
+bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster
+loopt.
+
+C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte
+META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META
+ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke
+volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen
+ingedrukt zijn terwijl je tikt.
+
+Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde
+is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door
+CONTROL-v; CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC>
+zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn.
+
+>> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te
+ laten verdwijnen.
+
+(Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste
+verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel
+dat venster waar de cursor nu in staat.")
+
+Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je
+C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken,
+zal het andere venster niet veranderen. Je kunt de vensters
+onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken.
+
+Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere
+tekst laten zien:
+
+>> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden,
+ gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste
+ venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
+
+>> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
+ het onderste venster te laten verdwijnen.
+
+
+* RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
+------------------------------
+
+Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht
+(Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel
+aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus
+staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van
+(Fundamental).
+
+Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
+Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken
+om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen.
+
+>> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan <ESC> <ESC> <ESC>
+ om er weer uit te komen.
+
+C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
+De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken
+BINNEN het recursieve bewerkingsniveau.
+
+
+* MEER INFORMATIE
+-----------------
+
+We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie
+te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van
+Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het
+kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige
+mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten
+zien over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal
+met C-h: "het Hulpteken".
+
+Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
+welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en
+Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h
+hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om
+het af te breken.
+
+(In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is
+geen goed idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed
+heeft, en is een geldige reden om je beklag te doen bij de
+systeembeheerder of de helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht
+onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1
+toets (functietoets 1) of gebruik M-x help <Return>.)
+
+De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of
+uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
+commando zien.
+
+>> Tik C-h c C-p.
+
+De beschrijving die getoond wordt, zou zoiets moeten zijn als:
+
+ C-p runs the command previous-line
+
+ (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
+
+Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden
+vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de
+gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan
+te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte
+documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je
+al geleerd hebt betekenen.
+
+Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of
+ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c.
+
+Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats
+van C-h c.
+
+>> Tik C-h k C-p.
+
+Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de
+functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik
+C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet
+meteen te doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1
+tikt.
+
+Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
+
+ C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie
+ intikken.
+
+>> Tik C-h f previous-line<Return>
+ Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die
+ het C-p commando implementeert.
+
+Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen
+die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen.
+Het commando vraagt je om de naam van een variabele.
+
+ C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een
+ lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
+ voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen
+ worden met M-x. Bij sommige commando's staat met
+ welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan
+ worden.
+
+>> Tik C-h a file<Return>.
+
+Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in
+hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de
+overeenkomende commandonaam zoals find-file.
+
+>> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te
+ verschuiven.
+
+>> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen.
+
+ C-h i Lees de online handleidingen (ook wel Info genoemd).
+ Dit commando zet je in een speciale buffer genaamd
+ "*info*" waar je online handleidingen kunt lezen van
+ software die op je computer is geïnstalleerd. Tik m
+ Emacs <Return> om de handleiding van Emacs te lezen.
+ Als je nog nooit Info hebt gebruikt dan kun je ?
+ tikken zodat Emacs je een rondleiding geeft langs de
+ mogelijkheden van het Info systeem. Wanneer je klaar
+ bent met deze Emacs-inleiding dan kun je de
+ Emacs-Info-handleiding gebruiken als je primaire bron
+ van informatie.
+
+
+* MEER MOGELIJKHEDEN
+--------------------
+
+Je kunt meer over Emacs leren door haar handleiding te lezen. Deze is
+zowel als boek als in elektronische vorm via Info beschikbaar (gebruik
+het Help menu of tik <F10> h r). Kijk bijvoorbeeld eens naar
+"completion", hetgeen minder tikwerk oplevert, of "dired" wat het
+omgaan met bestanden vereenvoudigt.
+
+"Completion" (of "afmaken", in het Nederlands) is een manier om
+onnodig tikwerk te voorkomen. Als je bijvoorbeeld naar de
+"*Messages*" buffer wilt omschakelen, dan kun je C-x b *M<Tab> tikken
+en dan zal Emacs de rest van de buffernaam invullen voor zover dit
+mogelijk is. Completion staat beschreven in de node "Completion" in
+de Emacs-Info-handleiding.
+
+"Dired" toont je een lijst van bestanden in een directory, waarmee je
+gemakkelijk bestanden kunt bezoeken, van naam kunt veranderen, kunt
+wissen, of andere acties op uit kunt voeren. Informatie over Dired
+kun je vinden in de node "Dired" van de Emacs-Info-handleiding.
+
+
+* CONCLUSIE
+-----------
+
+Denk eraan dat je met C-x C-c Emacs permanent verlaat. Om tijdelijk
+een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik je
+C-z.
+
+De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle
+nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent
+tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten.
+Doe je beklag!
+
+
+* KOPIËREN
+-----------
+
+(De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange
+reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart
+Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling
+is gemaakt door Pieter Schoenmakers <address@hidden> op basis
+van de GNU Emacs 20.2 TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik
+Fouvry en Lute Kamstra.
+
+(Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities
+voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is
+niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten
+aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door
+het Engelse origineel.)
+
+Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs.
+Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden:
+
+Copyright (C) 1985, 1996, 1997, 2001, 2002, 2003, 2004,
+ 2005, 2006, 2007 Free Software Foundation, Inc.
+
+ Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen
+ als verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de
+ copyrightvermelding en de toestemmingsmelding niet veranderd worden
+ en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten
+ verleent als aan hem verleend worden door deze melding.
+
+ Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document,
+ of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden,
+ vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als laatste
+ veranderingen aangebracht heeft.
+
+De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan
+dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en
+geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het
+uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije
+software te gebruiken, te schrijven en te delen!
+
+(Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
+
+This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
+comes with permission to distribute copies on certain conditions:
+
+Copyright (C) 1985, 1996, 1997, 2001, 2002, 2003, 2004,
+ 2005, 2006, 2007 Free Software Foundation, Inc.
+
+ Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim
+ copies of this document as received, in any medium, provided that
+ the copyright notice and permission notice are preserved, and that
+ the distributor grants the recipient permission for further
+ redistribution as permitted by this notice.
+
+ Permission is granted to distribute modified versions of this
+ document, or of portions of it, under the above conditions,
+ provided also that they carry prominent notices stating who last
+ altered them.
+
+The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
+same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of
+GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism
+("ownership") by using, writing, and sharing free software!)
+
+;;; Local Variables:
+;;; coding: latin-1
+;;; End:
+
+;;; arch-tag: 3399e308-e605-4125-8fbb-b2fe91ac3149
- [Emacs-diffs] Changes to TUTORIAL.nl,
Glenn Morris <=